تخمین تقاضای گردشگری سلامت از کشورهای خاورمیانه
محورهای موضوعی : مطالعات اجتماعی و گردشگری، جامعه شناسی گردشگری
حمید آسایش
1
(دانشگاه آیت الله بروجردی (ره))
مهدی کمالی
2
(دانشگاه آزاد اسلامی واحد قشم)
هادی رحمانی فضلی
3
(دانشگاه علامه طباطبایی)
کلید واژه: : تقاضای تقریباً ایده‌آل, حساسیت, گردشگری سلامت, حوزه خلیج فارس, سری معادلات همزمان ,
چکیده مقاله :
گردشگری سلامت متشکل از دو نوع گردشگری درمانی (پزشکی) و تندرستی (پیشگیری) به دلیل ظرفیت بیش از سه برابری در کسب درآمد ارزی نسبت به گردشگری عادی خارجی و توانایی‌های بالقوه ایران در حوزه درمانی (وجود پزشک و امکانات فراوان پزشکی و درمانی) و نیز وجود منابع طبيعي مناسب در حوزه تندرستی (مانند چشمه‌های آب گرم و گنبدهای نمکی، دریاچه‌های آب شور و امکانات لجن درمانی)، دارای اهمیت فراوان است، لکن سهم ایران از بازار گردشگری سلامت، به رغم ظرفیت‌های بالا، ناچیز است. بنابراین سنجش حساسیت تقاضای گردشگری سلامت از خاورمیانه نسبت به عوامل مؤثر جهت افزایش سهم ایران از گردشگری سلامت خارجی ضرورت می‌نماید. لذا سؤال‌های اساسی تحقیق این است که عوامل مؤثر بر تقاضای گردشگری سلامت کدامند و حساسیت (کشش) این تقاضا نسبت به آنها چگونه است؟ به همین سبب در این تحقیق با استفاده از تقاضای تقریبا ایده‌آل (ایدز) با کمک سیستم معادلات همزمان تابع تقاضای گردشگری سلامت (درمانی و تندرستی) تخمین زده می‌شود. بدین منظور با استفاده از پرسشنامه، نظر ۱۸۲ گردشگر از کشورهای حوزه خلیج فارس در گردشگری سلامت اخذ و حساسیت تقاضای گردشگری سلامت به عوامل مؤثر تخمین زده شده است. براساس نتایج حاصل از تخمین ایدز، کشش قیمتی تقاضای گردشگری سلامت، بزرگتر از یک بوده، در حالی که کشش قیمتی سایر کالاها و خدمات اقامتی کمتر از یک می‌باشد. همچنین طبق نتایج حساسیت تقاضای گردشگران سلامت، به متغیرهای معنادار مانند میزان درآمد گردشگر، مدت زمان ویزا، قیمت، مخارج، تغییرات نرخ ارز، نرخ تورم در ایران می‌باشد.
Comprising medical and health (prevention) types of tourism, health tourism is of great importance for Iran, considering the country’s potential medical capabilities (the presence of qualified practicing physicians and extensive medical and treatment facilities) and appropriate natural health resources (such as hot springs, salt domes, salt lakes, and Mud therapy facilities). Moreover, the capacity of health tourism in terms of foreign exchange earnings is more than three times than that of ordinary international tourism. However, despite its great capacities, Iran has a modest share of the health tourism market, the increase in which requires the assessment of the elasticity of health tourism demand from the Middle East in terms of the relevant effective factors. Therefore, this study sought to find answers to the following basic questions: 1- What are the factors affecting the demand for health tourism? 2- What is the elasticity of the demand for health tourism in terms of such factors? To this end, this study assessed the demand for health tourism using the Almost Ideal Demand System (AIDS) and the simultaneous equation Model. Moreover, a questionnaire was administered to 182 tourists coming from the Persian Gulf countries to express their opinion regarding health tourism and estimate the elasticity of health tourism demands in terms of relevant effective factors. The results of the AIDS estimations revealed that the price elasticity of health tourism demand was greater than one, while the price elasticity of other products and accommodation services was less than one. Moreover, it was found that the elasticity of health tourists' demand from Iran belonged to significant variables such as the tourist’s income level, visa validity, expenses, exchange rate variations, and the inflation rate.
اﺑﺮاﻫﯿﻢ زاده، عیسی. (۱۳۸۶). « ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎي آب ﻣﻌﺪﻧﯽ وﮔﺴﺘﺮه ﻓﻀﺎﯾﯽ آن در اﯾﺮان». ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﻨﺎﺑﻊ آب، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎره ۲.
ايزدي، مرتضي؛ ايوبيان، علي؛ نصيري، طه؛ جنيدي، نعمت ا...؛ حسين پورفرد، محمدجواد. (۱۳۹۱). «وضعيت گردشگري سلامت در ايران؛ فرصت يا تهديد» مجله طب نظامی، دوره ۱۴ ، شماره ۲.
آقاجاني، معصومهِ؛ فراهاني فرد، سعيد. (۱۳۹۴). «گردشگري مذهبي و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردي
ايران)». سياست هاي راهبردي و كلان، دوره ۳ ، شماره ۹، ۴۳-۶۶.
تقوي، مهدي؛ قلی پورسلیمانی و علی. (۱۳۸۸). «عوامل موثر بر رشد صنعت گردشگري ایران». پژوهشنامه اقتصادي، سال ۹، شماره ۳.
توکلی، نونا؛ محمدیان ساروی، مهدی. (۱۳۹۵). «بررسی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر جذب توریسم سلامت». مجله علمي سازمان نظام پزشكي جمهوري اسلامي ايران، دوره ۳۴ ، شماره ۱.
خوارزمی، امیر علی؛ رهنما، محمد رحیم؛ جوان، جعفر؛ اجزا شکوهی، محمد. (۱۳۹۵). «عوامل موثر بر ارتقاي گردشگري سلامت؛ مقایسه دیدگاه گردشگران خارجی و مدیران داخلی». مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، دوره ۸، شماره ۳.
رکنی، لادن؛ رکنی، محمدباقر؛ پوراحمد، احمد؛ رضایی، مهدی. (۱۳۸۹). «بررسی گردشگری سلامت در جزیره کیش بر اساس نیازسنجی درمانی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس». مجموعه مقالات ششمین همایش خلیج همیشه فارس. ص:۱۶۱-۱۷۲.
شاه زیدی، مهری؛ موحدی، سحر؛ باقری، نفیس. (۱۳۹۸). «شناسایی مهم ترین مسائل گردشگری شهر اصفهان». فصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری، سال هشتم، شماره۱۵، صفحات ۲۲۰-۱۹۳.
سالم، علي اصغر؛ نيازي، مرتضي. (۱۳۹۶). «تخمين تابع تقاضاي سفرهاي مذهبي با روش سيستم تقاضاي تقريبا ايدهآل خطي پويا». فصلنامه تحقیقات مدلسازي اقتصادي، شماره ۲۸.
فرزین، محمد رضا؛ افسر، امیر؛ دبیر، علیرضا؛ زندی، ابتهال. (۱۳۹۷). «مدلسازی پیش بینی تقاضای گردشگری تفریحی داخلی شهر تهران». دوفصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری، سال ۶، شماره ۱۲.
فرهادی، فرناز. (۱۳۹۰). «بررسی عوامل موثر بر رونق گردشگری سلامت در ایران از دیدگاه مدیران و متخصصان سلامت استان تهران». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و علوم اداری.
قاسمی یالقوزآغاج اکبر؛ اسدزاده، احمد؛ ایمانی خوشخو، محمدحسین؛ جبارزاده، یونس. (۱۳۹۶). « ارزیابی عوامل جذب گردشگران درمانی با رویکرد تصمیم گیری چند معیاره ترکیبی فازی (مطالعه موردی: استان آذربایجان شرقی)». گردشگری و توسعه، دوره ۶، شماره ۳، ۳۹-۵۷.
کاظمی، علی؛ صنایعی، علی؛ رنجبریان، کریم؛ آذربایجانی، بهرام. (۱۳۸۸). «شناسایی مزیت هاي رقابتی در صنعت گردشگري به منظور جذب گردشگران خارجی مورد مطالعه استان اصفهان». مطالعات و پژوهش هاي شهري و منطقه اي، سال دوم، شماره پنجم، ص۹۳-۱۱۰.
کمالی، مهدی؛ آسایش، حمید. (۱۳۹۸). «تعیین عوامل موثر بر تقاضای گردشگری سلامت خارجی در مناطق مختلف ایران». فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، دوره ۱۰، شماره ۳۷، ۶۵۹-۶۸۷.
کمالی، مهدی؛ آسایش، حمید. (۱۴۰۰). «تخمین تقاضای گردشگر درمانی خارجی (در ۴ منطقه آمایش سرزمین دارای مزیت در پزشکی)». فصلنامه گردشگری شهری، دوره ۸، شماره ۳.
کمالی، مهدی؛ آسایش، حمید؛ آریانمهر، یحیی. (۱۳۹۹). «تخمین تقاضای گردشگری سلامت خارجی در مناطق مختلف ایران». فصلنامه علمی وپژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی، دوره ۱۳, شماره ۱.
محمدی، تیمور؛ کریمی، مجتبی؛ نجارزاده، نگین؛ شاه کرم اوغلی، معصومه. (۱۳۸۹).« عوامل موثر بر تقاضای گردشگری در ایران». فصلنامه علوم اقتصادی، سال ۳، شماره ۱۰.
مروت، حبیب؛ سالم، علی اصغر؛ خادم نعمت اللهی، محبوبه. (۱۳۹۷). «شناسایی عوامل موثر بر تقاضاي گردشگري خارجی». فصلنامه پژوهشنامه اقتصادي، سال ۱۸، شماره ۶.
ملکی، سعید؛ توانگر، معصومه. (۱۳۹۴). «بررسی و تحلیل چالش های گردشگری سلامت مشهد از منظر بیماران خارجی»، مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری. سال ۲، شماره ۲، پیاپی ۳.
موسائي، ميثم. (۱۳۸۳). «تخمين تابع تقاضاي توريسم به ايران». فصلنامه پژوهشنامه بازرگاني، شماره ۳۷، پاییز۱۳۸۳ ۲۲۵-۲۴۴.
نصیري پور، امیر اشکان؛ سلمانی، لیلا. (۱۳۸۹). «نقش توانمندسازي بیمارستانهاي تهران در توسعه توریسم درمانی». فصلنامه بیمارستان، دوره ۹، شماره ۳ و ۴، ص ۶۸-۵۷.
نیک رفتار، طیبه، حسینی، الهه؛ مقدم، عاطفه. (۱۳۹۶). «شناسایی عوامل موثر در جذب گردشگران پزشکی در ایران». در فصلنامه مدیریت سلامت، جلد ۲۰، شماره ۶۷.
Bristow RS, Yang WT, Lu MT. (2011). Sustainable medical tourism in Costa Rica.
Dehdashti Shahrokh Z, Nakhaei Kamalabadi H. (2016). An entropy (Shannon) based approach for determining importance weights of influencing factors in selecting medical tourism destinations. Int J Travel Med Glob Health; 4(4):115-121.
Fetscherin, M., & Stephano, R.-M., (2016)., the medical tourism index: Scale development and validation. Tourism Management, 52, 539–556.
Habibi, F. (2015). Iranian Tourism Demand for Malaysia: A Bound Test Approach, Iran. Econ.Rev. Vol.19, No.1, 2015. p. 63-80.
Heung, V., Lee, H., (2000). A conceptual model of medical, tourism: implications for future research. Journal of Travel and Tourism Marketing. Vol.3, No. 27, pp:236-251.
Huang, J-H. and K-H. Peng, (2010), Fuzzy Rasch Model in TOPSIS: A new Approach for Generating Fuzzy Numbers to Assess the Competitiveness of the Tourism Industries in Asian Countries, Tourism Management, Elsevier, 33, 456- 465.
Kazemi Z., (2007), Study of the effective factor for attracting medical tourism in Iran [dissertation]. Netherland: University of Technology.
Khoshnevis Yazdi, S., Khanalizadeh, B., (2016), Tourism demand: a panel data approach, Current Issues in Tourism.
Menvielle, L., Menvielle, W., & Tournois, N., (2011), Medical tourism: A decision model in a service context. Tourism: Preliminary Communication, 59(1), 47–61.
Mogaka, et al (2017), Effects of Medical Tourism on Health Systems in Africa, African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure.
Mountinho, L., Huarng, K. H., Tiffany, H. K., )2008(. Modeling and forecasting tiourism demand: the case study of flows from mainland China to Taiwan, journal of Serv Bus, Vol 2.
Narayanan, S & Yew, L., (2021), Medical Tourism in Malaysia: Growth, Contributions and Challenges, Thailand and The World Economy, Vol. 39, No.1, January - April 2021
Pagan, R., Horsfall, D., (2020), Medical Tourism Markets: Models of Sustainability. The Case of Spain and The Costa del Sol (Malaga), Sustainability, 12.
Radmanesh, A. (2016). A Case Study of the Decision Model for American Outbound Medical Tourists. Master of Science Degree in Tourism Planning and Development Emphasis. St. Cloud State University.
Surej John, P.; Larke, Roy. (2016). an analysis of push and pull motivators investgated in medical tourism research published from 2000 to 2016. Tourism Review International, Vol. 20, pp. 73–90.
Syriopoulos, T.C. and M.T. Sinclair, (1993), An Econometric Study of Tourism Demand: The AIDS Model of U.S. and European Tourism in Mediterranean Countries, Journal of Applied Economics, Vol.12, No. 25, pp.1541-1552.
Ye, B.H., Yuen, P.P., Qiu, H.Z., Zhang, V.H., (2008). Motivation of medical tourists: an exploratory case study of Hong Kong medical tourists. In A PTA annual conference, Bangkok, Thailand. Tourism Review; 66(1-2): 107-17.