گونهشناسی کیفی سبکهای زیارتی جوانان در شهر مشهد
محورهای موضوعی :
مهدی کرمانی
1
(دانشگاه فردوسی)
احمدرضا اصغرپورماسوله
2
(دانشگاه فردوسی مشهد)
محمدمهدی واعظ موسوی
3
(دانشگاه فردوسی مشهد)
کلید واژه: زیارت, زائر جوانان سنخ شناسی,
چکیده مقاله :
هرچند زیارت بیشتر با عنوان کنشی مذهبی شناخته میشود اما ماهیت فرهنگی اجتماعی قابل توجهی دارد که شناخت آن مستلزم اتخاذ رویکردهای روشی ژرفانگر کیفی است. سنخشناسی سبکهای زیارتی در بین گروههای مختلف اجتماعی همچون جوانان ازجمله پرسشهایی است که با چنین رویکردی قابل طرح و پاسخیابی هستند. بر این اساس در مطالعه حاضر برای یافتن انواع سبکهای زیارتی جوانان، ده نمونه هدفمند از بین جوانان بیست تا سی ساله در شهر مشهد انتخاب شدند. مصاحبهها به صورت نیمهساختیافته اجرا و مبتنی بر روش تحلیل مضمون، کدگذاری باز و محوری انجام شد. دستاورد اصلی این پژوهش صورتبندی چهار سبک زیارتی در قالب نمونه آرمانی وبر شامل سبک دروننگرانه، سنتمدارانه، عملگرایانه و تفرجگرایانه است. هریک از این تیپهای زیارتی در سه مرحله ظهور پیدا میکنند: مرحله مقدمات و الزامات، مرحله اجرایی و مرحله نتایج و دستاوردها. چهار مفهوم محوری که خود حاصل انتزاع مضامین مختص هر مرحله هستند، وظیفه نمایاندن ماهیت هر یک از سبکهای زیارتی را برعهده میگیرند. معنویت (در دو سطح ناسوتی و لاهوتی) مفهوم محوری سبک دروننگرانه محسوب میگردد. زیارت سنتمدارانه با مناسک تعریف میشود، حاجت نماینگر روح حاکم بر زیارت عملگرایانه است و فراغت را میتوان وجه اصلی زیارت تفرجگرایانه به حساب آورد.
Although pilgrimage is known as a religious action, it has many socio-cultural features, which require in-depth qualitative studies. The typology of pilgrimage among different social strata is an example of such features. To understand different styles of pilgrimage, ten participants were chosen. The aged 20-30 and were citizens of Mashhad. Interviews were semi-structured and were analyzed based on their themes. The main finding of this research showed four classes of pilgrimage based on the Weberian account of ideal types: introspective, traditional, pragmatic and entertaining. Each type emerged in three phases: preliminaries and essentials, practice, and achievements. The four axial concepts represented the essence of the pilgrimage styles: a. spirituality was the pivotal concept in the introspective style; b. the traditional pilgrimage related to rituals; c. the wish related to the practical style; d. leisure was the essence of entertainer pilgrimage.
آل¬احمد، جلال. (1389). خسی در میقات. تهران: آدینه سبز.
دروکیم, امیل. (1393). صور بنیانی حیات دینی.ترجمه: باقر پرهام تهران: نشر مرکز.
شجاعیزند، علیرضا. شریعتیمزینانی، سارا. حبیبزادهخطبهسرا، رامین. (1385). بررسی وضعیت دینداری در بین دانشجویان. مطالعات ملی، 55-80.
شریعتی، علی. (1373). تحلیلی از مناسک حج (مجموعه آثار شماره 6). تهران: الهام.
طالبی، ابوتراب. براق¬علی¬پور، الهه. (1394). گونه¬شناسی زیارت و دینداری زائران معناکاوی کنش زیارت زائران امام رضا (ع). علوم اجتماعی، 78-109.
عابدیجعفری، حسن. تسلیمی، محمدسعید. فقیهی، ابوالحسن. شیخزاده، محمد. (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین؛ روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، 151-198.
قبادی, علیرضا.سعیدی، کمال. سعیدی، مژگان. (۱۳۹۴). تفسیر اجتماعی فرهنگی امر زیارت در امامزاده های شهر تهران، دومین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی سروش حکمت مرتضوی، موسسه آموزش عالی مهر اروند ، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار، https://www.civilica.com/Paper-EPSCONF02-EPSCONF02_0665.html
کوزر، لوئیس. (1386). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی. ترجمه: محسن ثلاثی.تهران: علمی.
گیدنز، آنتونی. (1389). جامعه¬شناسی. ترجمه: حسن چاوشیان.تهران: نشر نی.
محمدی، جمال. صالحی، صادق. نیکوفال، زینب. (1396). پدیدارشناسی تجربه گردشگران اماکن مذهبی (مورد مطالعه: اماکن زیارتی شهرستان هرسین). برنامهریزی و توسعه گردشگری، 34-55.
معاون، زهرا. موحد، مجید. طبیعی، منصور. (1396). درک گردشگران مذهبی زن از کنش زیارت در بقاع متبرکه شهر شیراز مطالعه مردمنگارانه. برنامهریزی و توسعه گردشگری 97-117.
نودهی، فرامرز. بهروان، حسین. یوسفی، علی. محمدپور، احمد. (1394). فراسوی دوگانه زائر-گردشگر گونه¬شناسی تجربه سفر زائران مرقد منور امام¬رضا (ع). راهبرد اجتماعی فرهنگی، 193-218.
یوسفی، علی. صدیق¬اورعی, غلامرضا. کهنسال، ع. مکریزاده، ف. (1391). پدیدارشناسی تجربی زیارت امام¬رضا. مطالعات اجتماعی ایران،180-198.
Bond, Nigel. (2015). Exploring pilgrimage and religious heritage tourism experience. In R. Raj , & K. Griffin (Eds.), Religious Tourism and Pilgrimage Management: An International Perspective (pp. 118-129). Welshpool, Australia.
Damari, Claudia., & Mansfeld, Yoel. (2014). Reflections on pilgrims’ identity, role and interplay with the pilgrimage environment. Current Issues in Tourism, 1-24.
Collins-Kreiner, Noga.& Kliot, Nurit. (2000). Pilgrimage tourism in the Holy Land: The behavioural characteristics of Christian pilgrims. GeoJournal, 55-67.
Mujtaba Husein, UmmeSalma. (2018). A phenomenological study of Arbaeen foot pilgrimage in Iraq. Tourism Management Perspectives, 9-19.
Reader, Ian. (2007). Pilgrimage growth in the modern world: meanings and implications. religion , 210-229.